01 oktober, 2008Tijdens het communistische bewind was Novosibirsk voor wetenschappers the place to be. Na het ineenstorten van de Sovjet-Unie trad het verval in. De afgelopen tien jaar is hard gewerkt om de wetenschappelijke grandeur van de Siberische stad te herstellen. De TU Eindhoven werkt inmiddels vijf jaar succesvol samen met de Russen.
In de winter is het in Novosibirsk ijskoud, in de zomer vaak bloedheet. “Het verschil tussen zomer en winter is 75 graden Celsius; in januari kan het er –45 zijn, ‘s zomers is het al snel warmer dan dertig graden”, vertelt Evgeny Rebrov van de TU Eindhoven. De Rus coördineert verschillende samenwerkingsprojecten tussen zijn universiteit en Novosibirsk. Daarnaast heeft Siberië - ver van Moskou en Sint Petersburg - de reputatie onherbergzaam te zijn. Het lijken niet de ideale omstandigheden voor de crème de la crème van de wetenschap. Toch timmert Novosibirsk hard aan de weg om het topwetenschappelijke centrum van Rusland te worden.
“Novosibirsk telt meer dan 25 wetenschappelijke topinstituten, die onder meer gespecialiseerd zijn in chemie, nanotechnologie en katalyse”, zegt Rebrov, die in de stad afstudeerde en promoveerde. “Het is zeer inspirerend om er te zijn. Aan de universiteit worden alleen de allerbeste studenten toegelaten. Een professor heeft gemiddeld maar vijf studenten, meer worden niet toegelaten. In combinatie met de topinstituten zorgt dat voor een samenklontering van wetenschappelijke kennis die het zeer aantrekkelijk maakt om met de Russen samen te werken. Bovendien ligt het centraal in Rusland, niet ver van Azië vandaan. Veel Koreanen en Chinezen investeren in Novosibirsk.”
Doorbraken
De instituten en universiteit van Novosibirsk liggen in de bossen buiten de stad. Ze werden in 1957 opgericht door de toenmalige Russische leider Chroesjtsjov en moesten de spil worden van toponderzoek in de Sovjet-Unie. Op een gebied van vijf bij vijf kilometer verrezen kloeke gebouwen waar de knapste koppen bij elkaar werden gezet. Er was weinig afleiding in Siberië, de wetenschappers zouden voornamelijk bezig zijn met onderzoek. Door multidisciplinair onderzoek volgden al snel wetenschappelijke doorbraken. Dat ging lange tijd goed, tot de Sovjet-Unie uiteenviel. Daarna was er geen geld meer en vertrokken veel wetenschappers.
Sinds tien jaar probeert de stad, met succes, de oude wetenschappelijke grandeur te herstellen. In de academische stad wonen 120.000 mensen, die vrijwel allemaal met onderzoek bezig zijn. “Voor internationale bedrijven is het een paradijs. Er zijn ongelooflijk veel hoogopgeleiden op één plek. De stad ontwikkelt zich tot een Russische Silicon Valley”, zegt Rebrov. Grote internationale bedrijven zoals IBM vestigden zich de afgelopen jaren in de stad.
Raketbrandstof
Rebrov werkt al vijf jaar nauw samen met het Boreskov instituut voor katalyse in Novosibirsk. “We onderzoeken de oxidatie van raketbrandstoffen voor ruimtereizen. De Russen gebruikten een raketbrandstof die heel gevaarlijk is. De brandstof kan daarom niet worden getransporteerd. In militaire kampen is er een heleboel van opgeslagen, omdat de stof ook als raketaandrijving werd gebruikt. Wij onderzoeken of deze brandstof toch kan worden verbrand zonder dat dit het milieu vervuilt. Daarvoor ontwikkelen we minireactoren, waarin we de brandstof met behulp van nanotechnologie omzetten in het onschadelijke stikstof en CO2, in plaats van het schadelijke koolstofmonoxide. Bij het verbranden komt veel warmte vrij. Die willen we gebruiken, met behulp van een warmtewisselaar, om huizen en water te verwarmen. Daar is in het koude Rusland natuurlijk grote behoefte aan.”
Het initiatief voor de samenwerking kwam van de Russen. Rebrov reageerde direct enthousiast. Hij wist dat NWO samenwerking met Rusland stimuleerde en zag een grote kans. Want door zijn ervaringen in Novosibirsk en Eindhoven verwachtte hij dat de Russen en Nederlanders elkaar goed zouden aanvullen. “De theoretische kennis van de wetenschappers in Novosibirsk is onovertroffen. Maar hun presentaties kunnen beter en ze gaan niet altijd even doelgericht te werk. Nederlands onderzoek is vaak gericht op een patent of een product. In Rusland is dat niet noodzakelijk. Tussen de industrie en de wetenschap zit daarom in Rusland nog een grote kloof, terwijl men in Nederland juist innig samenwerkt. De Nederlandse doelgerichtheid en Russische theoretische kennis gaan goed samen.”
Addertje onder het gras
In de samenwerking zit voor de TU Eindhoven wel een addertje onder het gras. Novosibirsk scoort hoog door de wetenschappelijke kennis, maar aan geld is nog altijd gebrek. Daarom betaalt NWO in de samenwerking meer dan de Russen. “NWO draaide eerst voor 90 procent van de kosten op, dat is nu gedaald naar 65 procent. Maar daar krijgen wij veel voor terug”, meent Rebrov.
Zo komen er twee promovendi per jaar naar Eindhoven om hier, na twee jaar onderzoek in Novosibirsk, hun onderzoek te voltooien.
“Dat is voor ons heel gunstig. Eindhoven strijkt natuurlijk de promotiepremie voor ze op”, legt Rebrov uit. “Maar belangrijker is dat de Russen zeer zelfstandig werken en een grote kennis van chemische processen hebben. Dat komt het wetenschappelijk onderzoek ten goede. Daarnaast heeft de Nederlandse industrie een grote behoefte aan uitstekende bètawetenschappers. De Nederlandse economie wordt sterker door de komst van deze Russen. Het was eerst de bedoeling dat ook Eindhovense promovendi naar Novosibirsk zouden gaan, maar het klimaat en de vreemde taal schrikt ze tot nu toe te veel af.”
Rebrov ziet de toekomstige samenwerking met de Siberische stad zonnig tegemoet. “We hebben tot 2013 projecten lopen met Novosibirsk. De samenwerking is een goede kruisbestuiving, we profiteren van elkaars onderzoek en dat is voor beide zeer waardevol.”
Bron: www.transfermagazine.nl
